مثبت اندیشی
زندگی مبارزه ای یأس انگیز که تقدیر ما در آن، «شکست» و در نهایت، «ناامیدی» باشد نیست ؛ بلکه زندگی عطیه ای است الهی که می توان با نگاهی از سر لطف و صفا به آن، آرزوها و خواسته های ممکن و معقول خویش را جامه عمل پوشانید و آنها را در آغوش کشید و بر اسب مراد، سوار شد و به اهدافی که احیاناً غیر ممکن به نظر می رسند، دست پیدا نمود.
تعریف «مثبت اندیشی»
خوش بینی را می توان، استفاده کردن از تمامی ظرفیتهای ذهنیِ مثبت و نشاطانگیز و امیدوار کننده در زندگی، برای تسلیم نشدن در برابر عوامل منفی ساخته ذهن و احساسهای یأس آورِ ناشی از دشواری ارتباط با انسانها و رویارویی با طبیعت دانست.(1)
در یک کلام، مثبت اندیشی را می توان «داشتن امید همیشگی به یافتن راه حل» و به تعبیر شایع، «خوش بینی» نسبت به جهان، انسان، و خود برشمرد.
ارزش «مثبت اندیشی»
حضرت محمّد - که درود خداوند بر او و اهل بیت پاکش باد - فرمود: «خداوند، با نگاهی خوش بینانه (با قضایا) برخورد کردن را دوست می دارد».(2)
ایشان در جایی دیگر فرمود: «چه چیزِ نیکویی است خوش بینی!».(3)
امیرالمؤمنین (ع) نیز پیروزی و کامیابی را در خوش بین بودن و فال خیر زدن می داند.(4)
خوش بینی سبب افزایش امید و نشاط در زندگی است ؛ امیدی که زندگی بدون آن تقریباً غیر ممکن است. متفکّران بزرگ گذشته ما معتقد بودند که اگر چنانچه انسانی سرش را داخل آب فرو برد و در همان لحظه، امید از او گرفته شود، دیگر بار، رغبتی برای خارج نمودن آن از خود نشان نخواهد داد». این تعبیر - که مورد پذیرش روانشناسان بزرگ معاصر نیز هست - مثال روشنی برای نشان دادن اهمیت حیاتی امید در زندگی است.
از روشهایی که می تواند در زنده کردن و زنده نگاه داشتن امید، تأثیر بسزایی داشته باشد همین خوش بین بودن و به جهان و جهانیان، نیکو نگریستن است (البته باید توجه شود که خوش بینی به معنای ساده لوحی - که هر کسی بتواند از ما سوء استفاده نماید - نیست، بلکه مراد، نگاه کردن از بالا و از منظری وسیع تر از چیزی است که قبلاً می نگریستیم).
افرادی که از زندگی مأیوس و دلزده هستند و اذعان می کنند زندگی شان بیهوده است، در واقع: «چشم دارند ولی نمی بینند و گوش دارند و لکن نمی شنوند». اینجاست که راهنمایی و مداوای چنین افرادی مشکل می نماید. خداوند حکیم فرمود: «آیا تو (ی پیامبر) می توانی کَران را شنوا کنی، یا نابینایان را و کسی را که همواره در گمراهیِ آشکاری قرار دارد، راه نمایی؟».(5)
و در واقع، گناه این کوتاهی فقط بر گردن خود آنهاست، نه خداوند و نه سرنوشت و نه هیچ کس دیگر!
چگونه مثبت اندیش شویم؟
خوش بینی و عموماً مثبت نگری از منظر روانشناسی خصوصاً در این اواخر از اهمیت زیادی برخوردار بوده است، و افرادی همانند «مارتین سلیگمن» از دانشگاه پنسیلوانیا و «سیکزنت میهالی» مجارستانی تبار از دانشگاه شیکاگو با برافراشتن پرچمی به نام «روانشناسی مثبت اندیشی» به این دیدگاه، بیشتر دامن زده اند.(6)
راهکار
1 . برای ایجاد خوش بینی و تقویت آن باید از «لحظه»ها استفاده کرد. برای استفاده بهینه از زمان در این جهت، می توان از شیوه مشهور پیشنهادی امام صادق (ع) (تقسیم سه گانه نگاه به گذشته، حال و آینده) بهترین استفاده ممکن را بُرد. بدین صورت که از تجربه گذشتگان در زمان حال، استفاده کنیم تا آینده ای روشن، جلوه گر شود.(7)
این، به جای غُصّه خوردن برای گذشته و نگرانی همیشگی به خاطر آینده است.
2 . باید از امکانات موجود، هرچه هست، استفاده نماییم و منتظر کامل شدن تمام وسایل و زمینه های مورد نیاز نمانیم ؛ چرا که اوّلاً «فردا دیر است» و ثانیاً آنچه اکنون داریم، هرچه باشد، بالأخره بخشی از چیزهایی است که باید باشند. یک ضرب المثل چینی می گوید: «اگر در جنگل زندگی می کنی، قدر چوب را بدان» و عُرفا گفته اند: «هر سفر دور و درازی، با یک گامْ آغاز می شود».
خوش بین بودن، هزینه چندانی نمی خواهد. فقط کافی است تصمیم و عزم جدّی در کار باشد.
به قول نویسندگان کتاب «رمز موفقیت»، اگر بر این باور باشیم که «ما وارثان بحقّ مُلک الهی هستیم» و همواره با این نگاه، حرکت کنیم و بیندیشیم، تمامی آرزوهای ما به تدریج، جامه عمل خواهند پوشید.(8)
3 . بعد از توجّه به زمان و گرفتن تصمیم قاطع، نوبت به مرحله عمل (یعنی شروع «مثبت اندیشی» در عرصه رفتار) می رسد و یکی از بهترین شیوه هایی که در این مرحله می تواند بسیار مثمر ثمر باشد، «تلقین» است.
دکتر «امیل گوئه» معروف ترین فردی است که کاربرد این تکنیک را مطرح نموده است. اساس این تکنیک بر استفاده از ضمیر ناخودآگاه استوار است؛ یعنی اینکه به واسطه تلقین نمودن، افکار مثبت و شادی بخش را هوشیارانه به اندرون خود بکشیم و برای حفظ و بقای آنها کوشش نماییم و افکار منفی و بدبینانه و مبتنی بر توهّم و خیالات واهی و وسوسه ها و کوته نظریها را دور بریزیم و به یاد داشته باشیم که شادی و نشاط واقعی و پایدار، در درون خود ماست. پس آن را به وسیله تلقین و ابزارهایی از این قبیل، از درون خود، جستجو نماییم.
این نکته را نیز توجه داشته باشیم: همچنان که تلقینِ مسائل مثبت به خود و دیگران در زندگی، از جمله نگاه خوش بینانه به اطراف و مسائل، زمینه ساز به وجود آمدن زندگی آرمانی می شود، تلقین منفی نیز می تواند اثرات بسیار مخرّبی را از خود به جای بگذارد. از باب نمونه پیامبر اکرم فرمود: «کذب را تلقین نکنید ؛ چرا که شما را گرفتار خود می کند» و در ادامه فرمود: «پسران یعقوب - که درود خدا بر او باد - نمی دانستند که گرگ، انسان را می خورد، تا اینکه پدرِ آنها، فال بد زد و این مطلب را ناخواسته به آنها تلقین نمود و همین، سبب شد که انگیزه های بدی در آنها بیدار شود و مرتکب چنان ادعای دروغینی شدند».(9)
1. نگرش مثبت، اِلوود همپتن، ترجمه: فهیمه نظری، مؤسسه ایزایران، 1381ش، ص 11.
2. عوالی اللئالی، ج 1، ص 291، ح 155.
3. مسند الشهاب، ج 2، ص 261، ح 822 .
4. غرر الحکم، ح 4466.
5. سوره زخرف، آیه 40.
6. تحف العقول، ص 324.
7. بحارالأنوار، ج 12، ص 221.
8. اینترنت، والتر اندرسون، ترجمه: سید سعید علوی نایینی.
9. رمز موفقیت، دیل کارنگی و جیمز آلن و الا وایلر، ترجمه: محمدجواد پاکدل و مسعود میرزایی، نشر پارسا، ص 162.
